Znaczenie diety w profilaktyce chorób nowotworowych
Jak zmniejszyć ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe?
Zachorowalność na większość nowotworów systematycznie wzrasta w Polsce i na świecie. Są one drugą - po chorobach układu krążenia - przyczyną zgonów. Diagnostyka i leczenie (operacja, chemioterapia, radioterapia) wiążą się z olbrzymimi kosztami i cierpieniem. Zachorowalność na nowotwory zależy od wielu czynników, w tym genetycznych, od starzenia się organizmu, ale także od czynników związanych z nieprawidłowym stylem życia.
Na styl życia składa się między innymi prawidłowa dieta, aktywność fizyczna, unikanie stresu, pozytywne myślenie, unikanie używek, higiena osobista. Są to rzeczy, na które mamy realny wpływ i powinniśmy brać za nie odpowiedzialność.
Warto podkreślić, że rozwój nowotworów jest bardzo złożonym i skomplikowanym procesem. Trwa on najczęściej bardzo długo – od kilku do kilkudziesięciu lat. Nowotwory rozwijają się etapami, często ich rozwój poprzedzony jest zmianami przednowotworowymi, spowodowanymi uszkodzeniem komórek w wyniku procesu zapalnego.
Sposób w jaki czynniki żywieniowe zwiększają lub zmniejszają ryzyko rozwoju procesu nowotworowego jest bardzo złożony.
Na podstwie wielu wyników badań, eksperci ze Światowej Organizacji ds. Badań nad Rakiem (World Cancer Research Fund) oraz Amerykańskiego Instytutu Badań nad Rakiem (American Institute for Cancer Research) przedstawili w 2007 roku 10 rekomendacji . Są one zgodne z Europejskim Kodeksem Walki z Rakiem (z 2003r.)
1. Staraj się być szczuplym. Unikaj przyrostu masy ciała i zwiększenia obwodu brzucha.
Nadmierna masa ciała (nadwaga i otyłość) jest istotnym czynnikiem rozwoju chorób przewlekłych w tym również nowotworów. Tkanka tłuszczowa wykazuje aktywność metaboliczną – to znaczy, bierze udział w metabolizmie hormonów oraz produkcji cytokin (białek). Otyłość, poprzez różne procesy i mechanizmy prowadzi do wytwarzania biologicznie aktywnego IGF-1 (polipeptyd podobny do insuliny). Związek ten hamuje „zaprogramowaną śmierć” komórek, co powoduje powstawanie komórek nieprawidłowych. Warto zatem utrzymywać prawidłową masę ciała.
2. Unikaj żywności i napojów o dużej zawartości energii.
Żywność o wysokiej gęstości energetycznej, jest to żywność, która zawiera więcej niż 225-275 kcal/100g. Jest to żywność wysokoprzetworzona typu fast – food.
Warto zastępować wysokokaloryczne potrawy i przekąski, pożywieniem wartościowym o mniejszej energetyczności. Jeden baton snicers zawiera tyle samo kalorii, co pół kilograma śliwek. Zwracaj również uwagę na kalorie w napojach. Najlepiej unikać napojów słodzonych, gazowanych, energetycznych oraz soków w kartonach. Warto przygotowywać soki samodzielnie, pić wodę, oraz herbaty ziołowe. Herbata zielona, czarna, oraz Ulung (zawierają katechiny) hamują rozwój nowotworów.
3. Spożywaj codziennie co najmniej 400g warzyw nieskrobiowych oraz owoców.
Powinno się spożywać co najmniej 5 porcji warzyw i owoców dziennie. Największe znaczenie w profilaktyce nowotworów mają:
- cytrusy – zawierają substance „przeciwrakowe”, takie jak : karotenoidy, flawonoidy, terpeny, limonidy, kumaryny, oraz glutation
- czosnek i cebula – zawierają ponad 30 substancji przeciwrakowych – najważniejsze to dwusiarczek allilu, kwercetyna, ajoen
- warzywa zielone, szczególnie liściaste – szpinak, jarmuż, zielona sałata, brokuły – zawierają przeciwutleniacze, kwas foliowy, luteinę, karotenoidy, glutation
- warzywa krzyżowe – kapustne – kalafior, kapusta, brokuły, rzepa- ponieważ przyspieszają przemianę estrogenu (ważne przy nowotworach hormonozależnych), zawierają indole, które działają ochronnie
- pomidory (likopen działa przeciwutleniająco), soja (fitosterole, saponiny)
Proporcja – jedz minimum 2 owoce dziennie i 200g warzyw nieskrobiowych (ziemniaki zawierają skrobię)
4. Ogranicz spożycie mięsa czerwonego oraz unikaj spożycia mięsa przetworzonego.
Osoby spożywające mięso czerwone (wołowinę, wieprzowinę, cielęcinę) oraz mięso innych zwierząt domowych powinny ograniczyć jego spożycie do 500g w ciągu tygodnia
Powinno unikać się mięsa smażonego, pieczonego, solonego lub z dodatkiem środków konserwujących.
5. Ogranicz spożycie alkoholu. Nie pal tytoniu.
Badania sugerują, że nadmierne spożywanie alkoholu sprzyja rozsiewowi nowotworu poprzez tłumienie układu odpornościowego. Wystarczy kilka epizodów lub nawet jednorazowe nadużycie alkoholu, by przyspieszyć wzrost guza i przerzuty.
6. Ogranicz spożycie soli i słonych produktów.
Unikaj dosalania potraw oraz konserwuj żywność bez użycia soli.Powinno się ograniczyć spożycie produktów konserwowanych z dodatkiem soli oraz spożycie soli do 6g dziennie (odpowiednik 2,4g sodu).Należy stosować alternatywne metody konserwacji żywności – chłodzenie, suszenie, fermentacja
7. Unikaj spożycia spleśniałych produktów, zminimalizuj narażenie na aflatoksyny.
Pleśnie wytwarzają aflatoksynę – substancję silnie rakotwórczą. Pamiętaj nigdy nie jedz spleśniałych produktów !!! Szczególnie silne działanie toksyczne mają pleśnie na produktach zbożowych, orzechach oraz warzywach strączkowych.
8. Właściwa, dobrze zbilansowana, urozmaicona dieta zmniejsza ryzyko chorób nowotworowych.
Suplementy diety nie są zalecane w prewencji nowotworów.
Tylko dostarczenie organizmowi wszystkich niezbędnych składników pokarmowych pozwala wspierać układ odpornościowy w walce z nieprawidłowo wytworzonymi komórkami. Nie ma dowodów naukowych na to, że suplementy diety zmniejszają ryzyko rozwoju nowotworów. Mogą i powinny one być stosowane tylko w szczególnych sytuacjach.
9. Bądź aktywny fizycznie każdego dnia.
Aktywność fizyczna obejmuje wszelkie ruchy ciała związane z pracą mięśni szkieletowych i powodujące zwiększenie wydatku energii powyżej poziomu podstawowej przemiany materii.
Aktywność fizyczna ma istotne znaczenie w utrzymaniu prawidłowej masy ciała. W ten sposób pośrednio zapobiega rozwojowi nadwagi i otyłości, które są czynnikami zwiększającymi ryzyko rozwoju nowotworów.
Aby aktywność fizyczna miała znaczenie w prewencji nowotworów, powinna być wykonywana przez większość dni w tygodniu (najlepiej codziennie), przez co najmniej 30 minut
10. Zalecenia żywieniowe powinny być podane wszystkim chorym z nowotworami złośliwymi (które są w trakcie remisji lub wyleczone) przez lekarza lub/i dietetyka.
Odpowiednie zalecenia są bardzo istotne zarówno dla chorych przed terapią, w jej trakcie, jak i po leczeniu aktywnym. Zwiększa się odsetek pacjentów wyleczonych z raka, którzy mają szansę na dalsze, długie życie.
Pamiętaj, że Twoje zdrowie leży w głównej mierze w Twoich rękach.
Źródło: M.Jarosz "Nowotwory złośliwe, jak zmniejszyć ryzyko zachorowania?", M.Keane,D.Chace "Dieta w chorobach nowotworowych", J.Carper "Żywność Twój cudowny lek"
